Thời điểm tháng 9 – 11 là mùa sinh sản của kiến ba khoang khiến ngày càng có nhiều ca mắc bệnh viêm da do tiếp xúc với kiến. Vậy bị kiến ba khoang đốt nên bôi gì? Cùng Vệ Sinh Nhà Sài Gòn tìm hiểu về cách nhận biết, xử lý khi bị kiến ba khoang đốt và cách phòng tránh kiến ba khoang trong mùa mưa nhé!
Kiến ba khoang có tên khoa học là Paederus fuscipes. Nó là một loại côn trùng thuộc họ Staphilinidae (cánh cụt), bộ Coleoptera (Cánh cứng). Thực ra nó không phải con kiến nhưng vì nó giống kiến lại có khoang đen đỏ nên người ta gọi là kiến ba khoang.
Đặc điểm nhận dạng: Kiến ba khoang có thân mình thon, dài bằng hoặc nhỏ hơn hạt thóc (dài 0,7 – 1cm, ngang 2-5mm). Chúng có các khoang đen, vàng cam xen kẽ. Kiến ba khoang có đôi cánh trong suốt gấp gọn bên dưới cánh cứng. Đầu nhỏ có 2 râu đơn chia đốt mở rộng về phía trước. Chúng có một cái đầu đen, sau bụng và elytra (cấu trúc này bao gồm các cánh và 3 phân đoạn bụng đầu tiên), và một phần ngực màu đỏ và phía trước bụng trong một xen kẽ màu đen – đỏ – đen – đỏ – đen, tương ứng với đầu – ngực – elytra – trước bụng – sau bụng.
Kiến ba khoang còn có các tên gọi dân gian khác như kiến hoang, kiến kim, kiến lác, kiến gạo, cằm cặp, kiến nhốt, kiến cong đít…
Kiến ba khoang là một loài thiên địch tốt trên đồng ruộng, chuyên ăn các loài sâu rầy gây hại hoa màu. Thời điểm sinh sản của chúng là vào tháng 9, 10 và 11. Chúng có đặc điểm là ưa ánh sáng. Do nạn khai thác rừng bừa bãi và sử dụng thuốc trừ sâu khiến hệ sinh thái mất cân bằng nghiêm trọng nên làm cho côn trùng mất môi trường sống và bắt đầu xâm nhập vào các khu dân cư.
Nhận dạng vết thương do kiến ba khoang đốt
Thực tế, kiến ba khoang không chủ động đốt hay cắn người, nó cũng không phải là loài truyền bệnh. Tuy nhiên nó là loài ưa sàng nên thường xuất hiện vào ban đêm. Chúng hay bay vào nhà theo ánh đèn, đậu vào quần áo, khăn mặt và cả trên giường.
Trong cơ thể kiến ba khoang có chứa chất độc pederin và Paederus dermatitis gây ra một loại viêm da. Pederin có độc tính mạnh gấp 12-15 lần nọc của rắn hổ. Chất này thường tiết ra do sự chà sát hay bị giết gây viêm da từ mức độ nặng hay nhẹ tùy theo độc chất xâm nhập qua da.
Tiến triển bệnh sau khi bị kiến ba khoang đốt
Chất độc kiến ba khoang thường xuất hiện ở những vùng da hở như cổ, mặt, lưng, tay, chân…
Giai đoạn 1: Khi mới bị kiến ba khoang đốt, bệnh nhân sẽ thấy hơi ngứa rát, căng da, biểu hiện đỏ một vùng da. Sau 6 – 12 giờ vết đốt đỏ cộm thành vệt, trên đó nổi những mụn nước to nhỏ không đều 1 – 5mm,.
Giai đoạn 2: 1 đến 3 ngày sau vết đốt sẽ thành phỏng nước, phỏng mủ. Lúc này người bệnh cảm thấy đau, rát càng tăng. Có thể kèm theo sốt, khó chịu, nổi hạch, đau vùng cổ, nách, bẹn tương ứng với tổn thương. Tuy nhiên cũng có ít trường hợp chỉ nổi vết đỏ, lấm tấm mụn nước nhỏ hơi ngứa, lặn sau 3 – 5 ngày, không thành phỏng.
Giai đoạn 3: sau 3 ngày vết thương bắt đầu đỡ rát bỏng, bong vảy.
Giai đoạn 4: Sau 5 – 7 ngày vảy bong hết nhưng để lại dát thâm lâu mất.
Chú ý: Trường hợp tay bị dính chất độc khi đập kiến, chà xát và sờ vào mắt có thể làm bỏng mắt. Nếu tổn thương ở gần mắt có thể sưng húp cả hai mắt, 2, 3 ngày mới đỡ. Vết đốt ở bẹn có thể nổi hạch bẹn sưng đau khó đi lại.
Nếu bệnh nhân không được điều trị kịp thời, tình trạng viêm da sẽ tiến triển sang dạng loét. Các vết loét có nhiều hình dạng khác nhau tùy theo động tác khi ta đập, giết và chà xát kiến trên da.
Phân biệt vết phỏng do kiến ba khoang với bệnh zona
Vết phỏng do côn trùng cắn hay do kiến ba khoang gây ra thường dễ nhầm lẫn với bệnh zona.Tuy nhiên bệnh zona thường chỉ gặp ở những người từng bị thủy đậu.
Bệnh cũng đến với các dấu hiệu báo trước như đau nhức dọc theo dây thần kinh ở nửa người, nơi vùng da chuẩn bị nổi thương tổn. Tổn thương cơ bản là các mụn nước lõm ở giữa, mọc thành chùm ở một bên cơ thể.
Ngoài ra, vết thương do bệnh zona là những chùm mụn nước dính lại với nhau, thường xuất hiện một bên cơ thể và không liên quan đến thời tiết.
Cách xử lý khi bị kiến ba khoang đốt
Cách xử trí nhanh khi bị kiến ba khoang đốt
Ngay khi phát hiện kiến ba khoang trên da, bạn không nên dùng tay bắt, giết và miết côn trùng. Vì chất dịch có thể lây lan ra da rộng hơn.
Sau khi loại bỏ kiến ra khỏi cơ thể, nhanh chóng rửa vết thương bằng xà phòng và nước sạch sau đó sử dụng thuốc sát trùng nhẹ.
Trường hợp chẳng may dịch của kiến bám lên da khiến da bị rát thì có thể rửa bằng nước muối loãng, xà phòng và khám bác sĩ da liễu kịp thời trước khi bị nặng thêm.
Khi vết bỏng gây xuất hiện mủ, bạn dùng thuốc bôi để sát khuẩn, làm dịu vết thương và tránh nhiễm trùng.
Khi vết thương đã bắt đầu khô, không có hiện tượng chảy dịch nữ thì nên sử dụng thuốc ngoài da để giúp cho vết thương nhanh lành, chống sẹo. Nếu có dấu hiệu bội nhiễm phải uống kháng sinh theo chỉ dẫn của bác sĩ.
Đối với trẻ bị kiến ba khoang đốt
Dù là người lớn hay trẻ em khi bị kiến ba khoang đốt ở tình trạng nặng đều gây ra sốt cao, nổi hạch hoặc biến chứng nhiễm trùng toàn thân. Nhưng trẻ em là đối tượng có sức đề kháng yêu, các bé cũng hay dùng tay gãi mạnh khiến vết thương ngày càng nặng và sâu hơn.
Vì vậy, nếu bé nhà bạn chẳng may bị kiến ba khoang đốt, bạn nên vệ sinh bằng nước muối sinh lý cho bé để tránh nhiễm trùng, dùng . Sau đó nhanh chóng đưa đến bệnh viện để các bác sĩ điều trị. Không nên tự ý xử trí tại nhà để tránh viêm nhiễm nặng cho trẻ.
Những điều cần tránh khi bị kiến ba khoang đốt
Không được coi thường vết đốt của kiến ba khoang, nếu không được điều trị đúng cách và kịp thời sẽ gây ra những hậu quả xấu thậm chí dẫn đến tử vong. Trong khi xử trí vết đốt cần chú ý tránh những sai lầm dưới đây:
- Không chà sát, gãi vào vết thương. Điều này dễ làm vết thương bị trầy loát, mọng nước, nhiễm trùng lây lan.
- Chỉ rửa vết thương bằng nước sạch. Việc này hoàn toàn sai lầm vì chất độc trong dịch của kiến ba khoang rất mạnh, nước thường không có tác dụng làm giảm độc tố. Bạn phải dùng xà phòng hoặc dung dịch nước muối loãng để khử trùng, giảm tối đa mức độ lây lan.
- Băng kín vết thương. Nhiều người có thói quen băng vết thương kín, không tắm hoặc vệ sinh cá nhân đúng cách. Tuy nhiên không nên mặc đồ kín vì sẽ làm mủ dính lên quần áo, băng quá kín sẽ làm vết thương nhanh nhiễm trùng.
Cách phòng tránh kiến ba khoang trong mùa mưa
Kiến ba khoang là loài côn trùng ưa ánh sáng, chúng thường xuất hiện tại các khu vực dân cư gần đồng ruộng, tại những công trình xây dựng. Vì vậy bạn nên chủ động phòng ngăn kiến vào nhà bằng cách:
- Sử dụng lưới các cửa sổ và cửa ra vào, lỗ thông khí, đóng cửa thường xuyên sau khi ra vào. Hạn chế mở cửa.
- Vệ sinh môi trường, phát quang bụi rậm, cây cỏ xung quanh nhà, vì đây là nơi trú ẩn tốt cho loài này.
- Nếu có thể thì bật đèn ban công, hành lang để thu hút kiến ba khoang ra ngoài nhà và diệt kiến.
- Nên ngủ trong màn. Trước khi ngủ nên giũ sạch chăn, chiếu.
- Chú ý cần rửa mặt, quần áo… để phòng ng kiến ba khoang.
- Mặc quần áo dài tay khi đi ra ngoài nhà, nhất là ở những vùng gần đồng ruộng, khu dân cư nhiều ánh đèn, gần công trình đang xây dựng
Trên đây là những dấu hiệu nhận biết, cách xử lý và phòng tránh bị kiến ba khoang đốt….
